NGO – czym jest i na jakiej zasadzie działa?

Wraz z końcem kwietnia każdego roku, przy okazji rozliczania rocznego podatku dochodowego, fundacje oraz pozostałe organizacje pożytku publicznego nagłaśniają swoją działalność, by w ten sposób skłonić do przekazywania na ich rzecz 1% podatku. Czym zatem są tego typu organizacje? Czym mogą się zajmować i jaką rolę pełnią?

Co to jest NGO?

Co oznacza skrót NGO? Jest to akronim pochodzący od angielskiego wyrażenia non-government organization, oznaczającego organizację pozarządową. Organizacje tego typu działają w celach non-profit, czyli nie są ukierunkowana na osiągnięcie zysku, a na wspieranie wybranego przez siebie interesu (najczęściej ważnego społecznie). Ich charakterystyczną cechą jest brak powiązań z władzą publiczną. Organizacje pozarządowe działają pomiędzy sektorem publicznym a rynkowym. Sektor publiczny stanowi władza oraz organy administracji publicznej, natomiast do sektora rynkowego zalicza się przedsiębiorców. Organizacje pozarządowe działają z kolei jako podmioty prywatne. Powstają z inicjatywy ich założycieli, co upodabnia je do przedsiębiorców. Z drugiej strony jednak nie działają w interesie prywatnym, a w interesie publicznym, co jest ich cechą wspólną z sektorem publicznym

Jaki jest zatem status prawny organizacji pozarządowych? Zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, organizacje pozarządowe to podmioty prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej, tworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia, niebędące jednocześnie jednostkami sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, a także niedziałające w celu osiągnięcia zysku. 

Jakie podmioty nie są organizacjami pozarządowymi?

Organizacjami pozarządowymi nie są organizacje działające w celu osiągnięcia zysku, a także podmioty będące jednostkami sektora finansów publicznych, enumeratywnie wymienione w ustawie o finansach publicznych. Wśród nich wyróżnić można przede wszystkim: organy władzy publicznej, w tym także sądy oraz trybunały, jednostki samorządu terytorialnego, państwowe fundusze celowe, ZUS oraz KRUS, NFZ, publiczne zakłady opieki zdrowotnej czy uczelnie publiczne. 

Jakie są różnice między stowarzyszeniem a fundacją?

Wśród wszystkich organizacji pozarządowych najczęściej spotkać się można ze stowarzyszeniami i fundacjami. Poniżej przedstawione zostaną podobieństwa i różnice tych dwóch form prawnych. 

Stowarzyszenie stanowi grupę osób, mających wspólne zainteresowania lub wspólny cel. Jest ono zakładane w celu rozwoju tychże zainteresować lub osiągnięcia zamierzonego celu. W fundacji również zrzeszeni są ludzie, jednak o jej powołaniu oraz zakresie działania decyduje założyciel – fundator. Cel fundacji jest zazwyczaj ważny społecznie i realizowany jest dzięki majątkowi przekazanemu przez fundatora, przy czym nie musi on być celem społecznym, a może być także celem ekonomicznym (jak np. rozwój określonego obszaru). 

Główne różnice między stowarzyszeniami a fundacjami można zaobserwować w następujących obszarach:

• sposób powstania; 
• cel działania; 
• zarządzanie;
• nadzór zewnętrzny. 

Podsumowanie

Organizacje pożytku publicznego odgrywają znaczącą rolę, bowiem zajmują się problemami ważnymi społecznie. Wspomagają obszary, którymi często władza publiczna nie opiekuje się dostatecznie, np. ze względu na brak środków. Jako że ich majątek jest majątkiem prywatnym, warto zastanowić się nad wsparciem tego sektora, o ile pozwalają nam na to finanse, szczególnie że darowizny na rzecz organizacji pożytku publicznego można odliczyć od dochodu i pomniejszyć w ten sposób należny podatek.